واتە: گوارە گوناهی چییە، چیی کردووە، وا ڕێک و جوان هەڵتواسیوە بە گوێتدا، یا بە گوێ هەڵتواسیوە، سەری شۆڕ بووەتەوە؟ !

هەڵتاوەسیوە (مز): هەڵداوەسیوە.

واتە: لە ڕێی خوادا پێم بڵێ تۆ چیت: دار خورمای، وا دڵت کە ناوکی خورماکەیە ئەوەندە ڕەقە، یا خورمای شلی تازەی، وا تامت شیرین و سنگت کە گۆشتەکەیەتی ئەوەندە نەرمە؟ ! چەند جوانی هێناوەتەوە: دڵ کە گۆشتە ڕەق بێ، کەچی سینە کە ئێسقانە نەرم بێ !

لە کۆکردنەوەی (دەخیل) و (نەخیل) دا جیناسی موضاریع هەیە.
لە کۆکردنەوەی (نەرم) و (ڕەق) یشدا طیباق هەیە.

دەخیلت بم (« پەراوێزی » چر) و (کم) و (گم) و (عب) و (من): ئەتۆ قوربان.

واتە: زوڵفت ئەوەندە درێژە لە تەوقی سەر تا کەڵەنگووسی پێتی گرتووەتەوە، بۆیە وا هەندێکی لە دەستت و هەندێکی لە پێت و هەندێکی لە گەردنت ئاڵاوە، لە ملتا بووە بە ملوانکە و لە دەستتا بووە بە بازن و لە پێتا بووە بە پاوانە.

لەنێوان (بۆیە) و (بوویی) دا تەناسوب هەیە. لەطافەتیشیان تیایە.

لە نوسخەی (کم) و (من) دا نیوەی یەکەمی ئەم شیعرە بەم جۆرەیە:
سەراپای گرتووی زوڵفەینی خاوت
گرتووی زوڵف (اح): تۆیە زوڵفت. موقەییەد (چر) و (کم): موسەلسەل.

واتە: ئەڵقەی زوڵفت کە وەک ڕەشمار وایە، لە پێت ئاڵاوە. ئەم ئەڵقەی زوڵفی وەک ڕەشمارتە، شتێکی زۆر سەیرە: لەلایەکەوە کە مارە و ماریش (حەییە) یە و (حەی) ـیشە، زیندووە. لە لایەکی کەشەوە کە مووە، گیانی لەبەردا نییە و مردووە. قەیدە، دەست و پێ و گەردنتی بەستووەتەوە، کەچیی ئەم دەست و پێ و گەردنەشت بەڕەڵڵان و قەیدەکە لە کاری نەخستوون، یاخوود قەیدەکە خۆی موطڵەقە، بەرەڵڵایە، لەجیاتیی ئەوەی کە شوێنێکی بەستەوە هەر بەوەوە خەریک بێ، بە هەر لایەکی ترا ئارەزووی بێ پەل ئەهاوێ.
وشەی (قەید) و (موطڵەق) لە گەلێ لە زانستەکانیشدا بەکاردێن، یەکەم بۆ گەیاندنی مەعنای بەستنەوەی وشەیەک یا حوکمێک بە بارێکی تایبەتییەوە و دووهەم: بۆ گەیاندنی مەعنای بەرەڵڵایی ئەو وشەیە یان ئەو حوکمە.
ئەگونجێ مەعنای ئەم شیعرە بەم جۆرەش لێک بدرێتەوە: سەیرە‌ ! زوڵفی یار مارێکی بێگیانە، کەچیی بووە بە هۆی پێوەند کردنی یار کە بنیادەمێکی ئازاد و زیندووە.

گێسووت (« پەراوێزی » چر) و (ت): زوڵفت.

واتە: چاوی تیژت ئەوەندە بە ناحەق بۆ ڕشتنی خوێندی دڵداران بەکارهێنا، لەبەر زۆریی بەکارهێنان کول بوو، بە خوێنی کوژراوەکان سوور بوو، بە هۆی ماندوو بوونیشیەوە لێڵ بوو و بەری تاریک بوو. دەسا با بەسی بێ ئیتر بەکارهێنانی.

سوور و کول (مز) و (عب) و (اح): سوورەگوڵ. ئەوەندە پێی. (چر): ئەوەندەی پێ. (عم) و (ت) و (مز) و (عب) و (اح): ئەوەندە پێ. (مز): ئەوەندەی پێ. دەڕێژێ (چر): بڕێژێ. (کم) و (من): ئەڕێژیی.

نالییی لەم شیعرەیدا زوڵفی یاری بە دوژمنی خۆی داناوە، چونکە مادەم ئەو زوڵفە دەست و پێی یاری بەستووەتەوە و لە ملی ئاڵاوە و بە شۆڕبوونەوەشی بەسەر سنگ و ڕووی یارا ڕێگای لە نالییی تەنیوە، دیارە کاری دوژمنانەی کردووە، چ لەگەڵ نالییی خۆی و چ لەگەڵ دۆستەکەی، کە ئەمەش هەر وەک ئەوەیە کاری دوژمنانەی لەگەڵ دۆستەکەی نالییی خۆی کردبێ. شوبهاندوویشیەتی بە سەر چونکە مادەم لوولە، دیارە خڕە و وەک سەر وایە. دایشیناوە کەوا مادەم شۆڕ بووەتەوە بۆ بەرپێی یار و هەمیشە ئەکەوێتە بەری، وەک گۆیەک وایە بدرێتە بەر شە‌ق.
نالییی بە خۆی ئەڵێ شوکری خوا بکە کە وا سەری دوژمنەکەت کە سەری زوڵفی یارە، وەک گۆی مەیدان کەوتووەتە بەر پێی یار. کەوتنە بەر پێکەشی بە زەلیلییە، نەک بە دۆستایەتیی و لە حاڵی یاری کردنا وەک گۆی ڕاستەقینە.

بە خواریی (مز) بە زاریی. کەوتە (هەموو نوسخەکان « جگە لە نوسخەی ک »): دایە. ئێمە ئەممان لا پەسەند بوو چونکە ئەگەر (دایە) بووایە مەعناکە نەئەهات لەبەرئەوە کە نالییی سەری دوژمنی - کە سەری زوڵفی یارە - نەداوەتە بەر شەق، زوڵفەکە خۆی لەبەر درێژیی شۆڕبووەتەوە و کەوتووەتە بەرپێی. هەروەها چونکە سوپاسی خوا زیاتر لەسەر شتێک ئەکرێ لەخۆیەوە بە باشیی بۆ بنیادەم ڕێ بکەوێ، نەک بنیادەمەکە خۆی بە دەسەنقەست بیکا. لەسەر نوسخەی (دایە) ئەبێ وشەی (نالییی) یش بە (ناڵێی) بخوێنرێتەوە.