لە بەیتی یەکەمی لاپەڕە 248 وشەی «مەحاڵ» نووسراوە. وا دەزانم «محال» بە «موحال» دەنووسرێت. لە بەیت دووهەمدا:
مەعنایی نوور و ظوڵمەت و نەشری حەیات و مەوت
بوو، ڕوو و زوڵف و ڕۆژی ویصال و شەوی فیراق

شەرحەکە بەیتەکەی لە قەبەڵ پێوەندیی نالی خۆی و خۆشەویستەکەی کردووە... ڕاستییەکەی، واتای بەیتەکە تێکڕای خەڵق و جیهانی بەرین دەگرێتەوە کە نالیشی بەردەکەوێت. نوکتەیەکی زێدە گەورەش لە دەقەکەدا شرایەوەیە: هەرچی «ڕوو» و «زوڵف»ـە تەنها «نوور» و «ظوڵمەت» دەگرنەوە. هەرچی «ڕۆژی ویصاڵ» و «شەوی فیراق»ـە سەرلەبەری نوور و ظولمەت و نەشری حەیات و مەوت دەگرنەوە: ڕۆژی ویصال کە نەشری حەیاتە لە هەمان کاتدا نوورە. شەوی فیراق کە «مەوت»ـە ئەویش لە هەمان کاتدا ظولمەتە. سیڕڕی ئەم گرنگییەش لەوەدایە کە ویصال جگە لە دیتنی یار لەزەتی گەورەتری تێدایە کە گەیاندنە جێی ئارەزۆیە، شەوی فیراقیش جگە لە تاریکایی، مەرگیشی پێوەیە کە دوورکەوتنەوەیە لە یار. دەستەواژەی «نەشری حەیات و مەوت» دەشێ وشەی «نەشر» هەر بۆ حەیات ئیضافە بکرێت کە واتای ژیانەوەی مردووان لە ڕۆژی قیامەت ڕادەگەیەنێ. هەرچی «مەوت»ـە بێ نەشر ئەدای مەبەست دەکات.
لە بەرایی بەیتەکە وشەی «بوو» بێجێیە، «وەک» لەبارە. ناشزانم چۆن لە نووسینی کۆندا فەرقی نێوان «بوو» و «بۆ» کراوە تا لەو شەرحەدا تێکستی جودایان بۆ سازدات.

بەیتی سێهەمی لاپەڕە 249، نیوەدێڕی یەکەمی نووسراوە:
شیرینییو، لە تاڵییو ترشیی عیتابی ڕووت

وشەی «عیتاب» لەگەڵ واتای ئاشکرای بەیتەکە چ پێوەندییەکی نییە. لە شەرحدا بە زۆرەملێ جێگەیەکی لەق و تەسکی بۆ سازداوە گۆیا یار لە خۆیدا شیرینە بەڵام بە هۆی ئەو هەموو گلەیی و بناشتە تاڵ و ترشەوە کە ئەیکەیت... هتد هەموو غەزەلەکە عیتابێک و ترشییەک و تاڵییەکی تێدا نەهاتووە... لە بەیتێکی دوواتردا دەڵێ: ئەی میهری میهرەبان...
من بە عومری خۆم هەر «خولاصە ڕووت»م خوێندۆتەوە و لە تێکستی دەستخەتدا وەهام دیتووە. هێنانی دانەیی سماقیش بە وەجهی «مفارقە» هاتووە و بەیتەکەی شیرنتر کردووە.
شەرحەکە وشەی «ناوچاو»ی هێناوە لە کۆتایی شەرحی بەیتەکەدا بە واتای «جەبین» یاخود هەرنەبێ کەوتۆتە ئاست شوێنی جەبین لە بەیتەکەدا. پێشتر نەمبیستووە «ناوچاو» «جەبین» بێت: دەگوترێ «ناوچەوان» کە کورتکراوەی «ناوچاوان». شەرحەکە دەڵێ «خاڵەکەی بە ناوچاویشتەوەیە وەک دەنکی ترشەسماق دێتە پێش چاو». ئەگەر «ناوچاو» «في العین - داخل العین» بێت هەر بیبیلە هەیە وەک دانە بێت... لە دەمی ئەم نووسینەدا دەنگم بە کەس ڕاناگات پرسی پێ بکەم لە بارەی واتای «ناوچاو»ەوە. خوێنەر سەرپشکە...

لە بەیتی سەرووی لاپەڕە 250:
صۆفی لە فەقر و فاقە وەکو فاقە فاقی دا
تەسبێحی دام و دانەیە، ڕیشی دوو فاقی فاق

شەرحەکە دەڵێ: تەزبێحەکەی «صۆفی» لەو ڕوەوە کە بازنەییە وەکوو داو وایە و، ... من دەڵێم تەزبیح خۆی بریتییە لە دەنکەکان و لەو داوەی دەنکەکانی پێوە دەکرێن، بەوەدا تەزبێحەکە خۆی دەبێتە هۆی گرتنی چوێلەکە، یان تەیری دیکەی وەک کەو، سوێسکە... ڕاوچی داوەمووسکە دەنێنەوە، بە دەورییەوە دانەی گەنم، جۆ پەخش دەکەن. ئەمەیان وەسیلەیەکی ڕاوی خەلقە. وەسیلەی دووهەم ڕیشی صۆفییە کە بە شکلی دوو فاقی دەبێتە فاقە. تەنها یەک دانەی پێویستە کە مەل بۆی بچێت، نالیش لە «دام و دانە» خەمخۆریی ئەم لایەنەی کردووە چونکە «دانە»ی هاوڕێی «داو»ەکە لە قەبەڵ تەنها داوەکە نەکراوە (دەبوو ئەم بەیتە پێش کەوێتەوە لە بەیتی پێشووتر بەڵام هەڵکەوت یان ڕێکەوت وەهای هێنا)، بەکەڵکی فاقی ڕیشی صۆفیش دێت.

(دا) لەبری (تا) لە شێوەی موکری دا بەکار هاتوە لە بەیتە کۆنەکان دا زۆر هەیە و وەفایی شاعیری سابڵاغیش گەلێکی بەکار هێناوە. نالییی مەزنیش ئەوەی جار و بار ڕەچاو کردوە.

لە بەیتی دووهەمدا کە «محاق» بە مانگی شەوی 30 داندراوە کە دەرناکەوێت، نەختێک کورتی هێناوە چونکە مانگی عەرەبی 29 و 30 ڕۆژی هەیە. واش دەبێ لە سەرەتای مانگدا لەبەر تۆز یان هەور مانگەکە نادیترێ، دەشێ مانگی 29 شەوی ببێتە 28 ڕۆژی، ئەمەش کاری خۆدزینەوەیە لە زانست بۆ وشکەئیمان. لە ئاست «بامی بامداد» و نیوەبەیتی دووهەمی دێرەشیعرەکە لە لاپەڕە 250 هاتووە کە ئەمە دەقیەتی لە کتێبەکەدا:
ئەی میهری میهرەبان وەرە سەر بامی بامیداد
دا مەهڕووان ببن بە هیلالی شەوی میحاق

شەرحەکە دەڵێ: نالی کە «سەربان» دەکا بە «مضاف الیە» لە ڕێی «ی» ئیضافەوە بۆ بامیداد، ئەو بامیدادەی کردووە بە شتێکی ماددی کە لە کاتیەوە گۆڕیوە بۆ جێگە، کاتیش ماددە نییە.
دەبێ بڵێم، من دڵنیا نیم لەوەدا نالی «بامی بامیداد»ی نووسیبێت چونکە بە زۆری ئەو «ی»ـەی ئیضافە لە شێوە نووسینی فارسیئامێز نەدەنووسرا. ئنجا ئەگەر بشسەلمێنین «بامی» نووسراوە تەگەرەی گەورەتر دێتە پێش چونکە کە «بام» (واتە: بان)ـی ڕاستەقینە نەبوو، هەر کات هەبوو، ئەو میهری میهرەبانە لەسەر چی ڕاوەستێ و بەرزبێتەوە هەتا ماهڕووان بێ نوور بکات... دەشیا بگوترێ لە دەستەواژەی «بام بامداد» دا مەعنای ئیضافە پەیدایە، ئەو ماددیەت و ناماددیەتە سێبەری ئەصلەواتان و زێدە جوانییەک لە بەیتەکەدا پێک دەهێنێت.
تێبینیم لەوەندەدا ناوەستێ، یەکێکی گرنگتر ماوە بیڵێم، شەرحەکە دەڵێ: «ئەی یاری ڕوومەت وەک خۆر و، بە بەزەیی! لە ئاسۆ هەڵ بێ و وەرە سەربانی سبەینان، تا هەرچی جوانی تر هەن لە تاو جوانیی تۆ هەموویان خۆیان بشارنەوە، وەک مانگی ڕۆژی سیی مانگ باریک و بێهێز ببن» (مانگی محاق نە باریک و نە بێهێز دەبێ چونکە دیار ناکەوێ).
ئەم واتایە لە تەک ڕاستینەی واتای بەیتەکە، وەک من بۆی دەچم، زۆر کورت دەهێنێ: نالی دەڵێ ئەی یار... سبەینێ وەرە سەربان هەتا هەموو ئەو جوانانەی ڕوویان وەک مانگە ببن بە هیلالی شەوی محاق. «هیلال» لە شەوی محاقدا نادیترێ. لە نموونەدا دەڵێم: کە گوتت «مرۆیەکی ئازاد کۆت و زنجیر کرا» ئازادییەکەی لەناو دەچێت هەرچەند مرۆکە خۆی هەر ماوە. هیلالەکەی شەوی پێشووش هەر ماوە بەڵام نووری نەماوە، نادیترێ. نالی لەم بەیتەدا وا ڕادەنوێنێ کە دەرکەوتنی یار لە بامداددا وەهای پرشنگ دایەوە کە نووری بەیانیشی شاردەوە خستییە ڕێزی شەو. دیارە «ماهڕوو» لە باری وەهادا دەجاران و سەد جارانیش نووریان پێوە نامێنێ و دەبنە هیلالی محاق... کەم وەها دەبێ موبالەغەی ئەدیبانەی دڵپەسەند بگاتە ئەم ڕادەیە. هەرچەند جێی لەباریش نییە بۆ شتێکی ئەوتۆیی سەر بە موبالەغە، بەڵام نییەتی سوودگەیاندن بە زەینی خوێنەر لێم خۆش دەهێنێ ئەم شاکارەی «تصوف» کە لە شکڵدا موبالەغە و لە سلووکی تصوفدا بە حەقیقەت دەڕوات:
یەک جورعە مەی ئەز حەریفی مەستەت بڕەسەد
صەد چاشنەیی دەمی ئەلەستەت بڕەسەد
ئین جام نیهادەئەند دەر تاقی بولەند
پا بەر سەر خویش نیهـ کە دەستەت بڕەسەد

واتە: یەک قومە شەراب لە دەستی هاوبادەی مەستەوە پێت بگات، صەد تامی دەمی ئەلەستت پێ دەگا. ئەم جامەیان لە ڕەفی بڵنددا داناوە. دەبێ پێ لەسەر کەللەی خۆت دابنێیت هەتا دەستت پێی بگات. «دەمی ئەلەست» ئەو دەمەیە کە خوا لە خەڵقەندەی خۆی پرسی: «ألست بربکم؟» هەڵبەت ئیمانی ئەو دەمە کە ئیمانی دیتنە نەک بیستن و سەرگورشتە ئەوپەڕی ئیمانە کەچی شاعیری صۆفی هاوپەیمانیی لەگەڵ ڕابەردا پەسەندتر دەکات، صەد جارانیش پەسەندتر.
من وەها دەزانم مەبەستی لەوەدایە کە ڕووبەڕووبوونی خوا دەهشەتێکی وەها دەخاتە دڵ و ویژدانی بینەر بەبەریەوە نامێنێ لەززەت بەرێت: هەرچی ڕابەرە دەشتگەیەنێ بە پلەی خودایەتی و لەززەتیشت پێ دەبەخشێ.
مەبەس لەم چوارینە لایەنی موبالەغەی «پێ لە سەر کەللەت دابنێ...»یە کە موستەحیلە، کەچی موستەحیلەکەش بۆتە مومکین لە ڕێی «حەریفی مەستەوە».

لە ئاست بەیتی سەرەتای لاپەڕە 251 کە ئەمە دەقیەتی:

«نالی» کە صەدری مەسنەدی تەمکینی تەکیە بوو
بۆ تۆ بووە بە دەربەدەری کووچەوو سوقاق

شەرحەکە لە وردەکارییەک بیئاگا بووە: وشەی «دەربەدەر» عادەتەن بۆ کەسێک دەگوترێ لە شارێکەوە بۆ شارێک، لە وڵاتێکەوە بۆ وڵاتێک سووڕ بخوا. لەم بەیتەدا نالی کە بە زاهیر خۆی دەکاتە گەڕیدەی ئەم دەرگە بۆ دەرگەی سوقاقان، مەبەسیەتی یار بدۆزێتەوە، بە هەر نەوعێک بێ و بۆ هەر ماوەیەک بێت چاوێکی پێ بکەوێت، ئەم مەعنایە ڕاست دەردەچێ ئەگەر یار لە ماڵی خۆیشی نەچووبێتە دەرەوە بە مەرجێک نالی نەیدیتبێ: دەرگەی هەموو ماڵێک لێ دەدات و چاوێکی تێدا دەگێڕێ بەڵکوو... خواوڕاستان... ڕێکەوت با پێشی بگوترێ سواڵکەری دەربەدەری کووچە و سوقاق.