واتە: دەسم داوێنت، ئەو گفتەی داتمێ بەپێچەوانەی مەجووڵێرەوە و لێی پاشگەز مەبەوە، چونکە وا خەریکە ماڵی سەبرم ئاگری تێ بەرئەبێ، یاخود چونکە ڕووی ماڵی سەبرم کردووەتە تۆ، بەڵکو لایەکم بەلادا بکەیتەوە.

ئەو (کم) و (گم) و (ت): ئەم. وەعدەی (چن) و (عم) و (ک): وەعدە.

واتە: ڕووی خۆت لە هەژاری ڕووت و قووتی وەک من مەشارەوە، چونکە تاقە هۆیەکی ژیان بۆ منی عاشقی ڕووت بریتییە لە پێگەیشتنت کە ئەویش بەهۆی دیتنی ڕووتەوە دێتەدی.

لەنێوان (ڕووت) و (قووت) ـدا جیناسی لاحیق و لەنێوان هەر سێ (ڕووت) ـەکەدا جیناسی تەواو و لە (ڕووت) ـی (عاشقی ڕووت) ـدا لەطافەت هەیە. (ڕووت و قووت) و (قووتی ڕووت) ـیش لە جیناسی قەلبەوە نزیکن.

واتە: برژانگت وەک قولاپ وایە نووکی وەک تیر تیژە و وەک شمشێریش کەوانییە. برۆیشت هیلالییە وەک میحرابی مزگەوت و لە ڕووی شێوەوە وەک تاق وایە و جووتیشە واتە دوانە.

لە (تیر) و (شیر) دا جیناسی موضاریع و لە (تاق) و (جووت) ـدا طیباق و لە وشەی (تاق) خۆیدا لەطافەت هەیە چونکە بە دوو مەعنا بەکارهاتووە.

هەم تیر و هەم شیر (مز): هەم شیر و هەم تیر. تاق و (مز): تاقە. ئەم شیعرە لە پەراوێزی نوسخەی (چر) دا بەم جۆرەش نوسراوە:
موژەت قوللابە، یا هەم تیر و هەم شیر؟!
برۆت میحرابە، یا هەم تاق و هەم جووت؟!

واتە: سندووقی سینەم پڕە لە ئاگری داخی دەردی تۆ. بترسە لەوە کە ڕۆژێ لە ڕۆژان بڵێسەی بتگرێتەوە: لە ژیانا بی تەخت و تاراجت بسووتێنێ و مردبی تابووتەکەت بکا بە خەڵووز. یاخود لە سندووقی سینەی پڕ لە ئاگرم بترسە، ئەوەندە بەهێزە بە مردنیشم دانامرکێتەوە و لەوانەیە لەسەر تاتە شۆریش بێ یا لەناو دارە مەیتا ئاگرم تێبەربدا.

پڕی (عم): گڕی. بترسە (ت). ئاگر (عم) و (گم): ئاور. بەربداتە (چن) و (ت) و (ک): بەردەداتە.

واتە: کە گوڵی سوور ئەپشکووت و شەکر ئەباری، هیی ئەوەبو تۆ پێئەکەنیت و لێوت ئەبزواند و دانت دەرئەکەوت. لە ڕەنگی سووری لێوتەوە، کە ئەتجوڵاند، گوڵ ئەپشکووت و لە ددانی سپیتەوە کە دەرت ئەخستن شەکر ئەباری. ڕەنگ بێ مەبەستی لە بارینی شەکر پێکەنینەکەی یار بێ و بڕگە بڕگەکانی پێکەنینەکەی شوبهاندبێ بە کوڵۆ شەکر، یاخود داوەرینی باری سپیی سەر لێوی یار خۆی و کەوتنە خوارەوەی بێ بەهۆی پێکەنینەکەیەوە و ویستبێتی باڵای یار بشوبهێنێ بە قامیشی شەکر و باری داوەریوی لێویشی بە شەکرەکەی. ئەم مەعنای دووهەمە لە ڕێگای پەیوەندی نێوان (بارین) و (بارە) ەوە ڕێی تێ‌ئەچێ.
نالییی لەم شیعرەدا تەشبیهی مورەککەبی بەکارهێناوە: پشکووتنی گوڵی سوور و بارینی شەکری شوبهاندووە بە پێکەنینی یار و دەرکەوتنی لێو و ددانی. لەم شوبهاندنەدا زیادەڕەوییەکی زۆر جوان و باڵا هەیە.
نیوەی یەکەمی ئەم شیعرە، بەم جۆرە کە لێرەدا نووسیومانەتەوە، تەنها لە کەشکۆڵێکا هەبو برای بەڕێز موحەممەد عەلی قەرەداغی پیشانی داین، تێکڕای ناواخنەکانی لە ساڵانی ١٣٢٨ - ١٣٣٦ی. ک (١٩١٠ - ١٩١٨ی. ز) دا نووسرابوونەوە. نوسخەکانی تری بەردەستمان، لەگەڵ ئەو وردە جیاوازییەش کە لێرەدا ئەینووسینەوە، بەم جۆرە بوون:
ئەوە لێوی ئەتۆیە پڕ لە خەندە؟
ئێمە بۆیە ئەوەی کەشکۆڵەکەی کاک موحەممەد عەلیمان لا پەسەندتر بو، چونکە سەرەڕای ڕەسایی داڕشتنەکەشی، لێوی یاری تیا بە (لەعل) وەصف کرابو. ئەوەش بۆ تەواوکردنی هەموو گۆشەکانی شوبهاندنەکە شتێکی بەبایەخ بو.

ئەوە (کم) و (گم): ئەمە. دەباری (عم): دەباری و.
لە نوسخەکەی (عم) و (گم) دا لەپاش ئەم شیعرەوە شیعرێکی تریش هەیە. شیعرەکە ئەمەیە:
فیدای دەست و کەمانت بم، بە تیرێ
دەپێکی سێ و دوو هەم تاق و هەم جووت
ئێمە ئەم بەیتەمان بە هیی نالییی نەزانی و نەمان خستە ناو شیرازەی تێکستەکەوە چونکە:
١ - دوا وشەی، وشەی (جووت) ـە و ئەم وشەیە دوا وشەی شیعری پێشوویشە و شاعیری سەرکەوتوویش دوو جار لەپاڵ یەکدا وشەیەک ناکا بە لەنگەری شیعر.
٢ - ڕستەی (بە تیرێ) و تێکڕای مەعنای ئەم شیعرە لە شیعری دواییدا هەیە و هیچ پێویستییەکیش بۆ ئەم دووبارە بوونەوە نییە.
٣ - شیعرەکە تەنها لە نوسخەی (عم) و (گم) دا هەبوو و ئەگەر هیی نالییی بوایە ئەبوو هیچ نەبێ لە یەکێک لە دەستنووسەکانیشا هەبێ. بۆیە ڕامان بۆ ئەوە چوو (عم) و (گم) یش یەکێکیان لەویانی وەرگرتبێ.
خۆ ئەگەر هەر بشڵێین شیعری نالیییە ئەوە مەعنای وا لێ ئەدەینەوە: بەقوربانی ئیشارەتی دەست و کەوانی برۆت بم، بە تاقە تیرێکی نیگای چاوت هەر سێ پارچەی دڵ و سێ و جگەر و هەردو گورچیلەی دڵدار ئەپێکێ و تاق و جووت گرفتاریان ئەکەی. بەم پێیە ڕستەی (تاق و جووت) وەک مەعناکەی خۆی ئەبەخشێ، ئەشگەڕێتەوە بۆ (سێ) و (دو) وەکە.

واتە: ئای ئەو گەنەمووانەی بە دەوری لێوتەوەن کە جوانن.. دیارە ئەشبێ هەر جوان بن، چونکە ئەو گەنەمووە (ڕەش) ـانە، بەدەوری یاقووتی سووری لێوتەوەن، کەواتە (خەتی یاقووت) ـن. ئاشکرایە کە (خەتی یاقووت) ـیش - کە خەت خۆشێکی بەناوبانگ بووە - زۆر جوانە.
نالییی لەم شوبهاندنەیدا کەڵکی لە ڕستەی (خەتی یاقووت) و ئیشارەتە مێژووییەکە وەرگرتووە بۆ تێپەڕاندنی شوبهاندنی گەنەمووی ناسکی سەر لێوی یار بە پێ‌شوبهێنراوێکی وا، شتێکی ڕاستەقینە نییە لەگەڵ شوبهێنراوەکەدا کۆیان بکاتەوە. ئەمە یەکێکە لە خاسیەتەکانی شیعری نالییی کە کەمترین و بچووکترین پەیوەند با زۆر بەدیمەن و خەیاڵییش بێ، لەنێوان دوو شتا، بەجێناهێڵێ بێ ئەوەی بۆ وشە ئارایی و مەعنا ڕێکخستن کەڵکی لێ وەربگرێ.

واتە: ئەی نالییی ! مات و سەرسام دامەنیشە.. بناڵێنە و هاوار بکە، لەوانەیە ئەگەر بناڵێنی لە ئەنجاما کار بکەیتە دڵی و بتوانی ڕایکیشی بۆلای خۆت، یاخود خەتی لێوی بەرەو دەمی خۆت ڕاکێشی، واتە بیهێنیتە دەنگ و لێت بپرسێ چیتە و دەم بنێ بە دەمتەوە..