واتە: نالییی ڕوو ئەکاتە بارەگای خوا و ئەڵێ: ئەی ئەو کەسەی کە جوانی و ورشە ئەبەخشێ و جڵەوی سەرنجی خەڵکیش ڕائەکێشێ بۆ تەماشای ئەو جوانییە، واتە هەر خۆت جوانی بەخشیت و هەر خۆیشت برەو بەو جوانییە ئەدەی،
یاخود: ئەی ئەو خوایەی جوانیی خۆت لە کردارە سەرسام‌کەرەکانتدا دەرئەخەیت و مێشک و بیریش ئەدەی بە ئادەمیزاد لێی ورد بینەوە و بەوە جڵەوی سەرنجیان ڕائەکێشێ بۆ بیرکردنەوە لە گەورەیی خۆت، نەک هەر کاروباری دنیا، بەڵکو سەرەتای ئایینیش، یاخود سەرەتای بینین هەرگیز بێ یارمەتیی تۆ نابێ.
ئەم شیعرە ئیشارەتە بە حەدیسی « کل امر ذی بال لم یبدا فیه باسم الله فهو ابتر » واتە: هەر کارێکی بە بایەخ، بە ناوی خواوە دەستی پێ نەکرێ، بێ ئەنجام ئەبێ. لەمەشەوە دەرئەکەوێ کە نالییی خۆی ئەم پارچە شیعرەی کردووە بە سەرەتای دیوانەکەی.

لە کۆکردنەوەی « جیلوە » و « جڵەو » دا جیناسی موحەڕڕەف هەیە. لە « جڵەوکێشی تەماشا » یشدا ئیستیعارەی مەکنییە هەیە، ئەوەتە (تەماشا) شوبهێنراوە بە ئەسپ و (جڵەو) یش بەڵگەکەیەتی چونکە جڵەو لەو شتانەیە لەگەڵ ئەسپ ئەگونجێن. لە وشەی (دین) یشدا لەتافەت هەیە چونکە هەم مەعنای ئایین و هەم مەعنای بینینیش ئەگەیەنێ.
جڵەوکێشی (ت) و (ک): جڵەوبەخشی.

واتە: ئەی ئەو کەسەی کە پیت و بەرەکەت و بایەخ بەسەر باخچەی گوڵ و بەسەر ڕۆژ و مل و گەردن و لێوی وەک لەعلدا ئەڕژێنی... ئەی ئەو کەسەی کە ڕووناکیی ڕوو و تامی لێوت مایەی تام کردن و چەشتن و لەزەت وەرگرتنە..
(شەوقی ڕوخ) و (ذەوقی لەب) مەجازن نەک حەقیقەت.

لە کۆکردنەوەی (ڕیاض) و (فەییاض) و (شەوق) و (ذەوق) دا جیناسی لاحیق و لە کۆکردنەوەی (ڕیاض) و (گوڵ) دا تەناسوب هەیە.

مل و لەعلی (چر): مەهـ و لەعلە. (چن) و (عم) و (ک): مل و لەعلن. مەهـ: مانگ. گفتوگۆ بە کۆمەڵ لە وشەی (لەعلن) دا لەبەر بە گەورە گرتنی خوایە کە شاعیر قسەی لەگەڵ ئەکا.

واتە: گەورە و پایەدارانی دنیا کە سەرگەردانانە دێن و دەچن و هەمیشە لەکاردان، بایەخی تۆزێکی وردیان هەیە و شتێکی ناچیزن کەوتوونەتە بەر تیشکی هاتوچۆی خۆری گەورەیی یا خۆشەویستی و بەزەیی خوا، بۆیە وا دەرکەوتوون و سەرگەردانانە دێن و دەچن. مەبەستی لەوەیە دەسەڵات و گەورەیی و فەرمانڕوایی ئەوانە لەڕاستیدا هیچ نییە و ئەگەر خوا بە گەورەیی خۆی لوتفی لەگەڵ نەکردنایە ئەو دەرکەوتنەی ئیستاشیان نەئەبوو کە لە ڕاستیدا لە هاتوچۆی وردە تۆزێک زیاتر نییە لەبەر تیشکی خۆردا.

لە کۆکردنەوەی (ذەڕڕات) و (سوڵطان و شەهەنشا) و (جەلال) و (سەرزەدە) و (سەرزەدە) و (سوڵتان و شەهەنشا) دا طیباق هەیە. لە کۆکردنەوەی (دێن) و (دەچن) ـیشدا تەناسوب هەیە.

واتە: عاشقی بی گیانت، یا عاشقی دەمت، گیانی گەیشتووەتە سەر لێوی و خەریکە دەرئەچێ بۆ ماچی لێوت و ئەم نائومێدە یا ئەم داوای ماچکەرە داوای مووچە و بەرات لە دەمت ئەکا یا داوای گوزەران و ژیانت لێ ئەکا. دیارە نیسبەت دانی لێو و دەم و ماچ و مەعشووقییەتی لە خوا شتێکی مەجازییە و حەقیقەت نییە و ئەمەش لای شاعیرە پێشووەکان باو بووە.
بەکارهێنانی وشەی (بائس) بەو دوو مەعنا پێشووەی باسمان کردن، هەروەها وشەی (زار) بە مەعنا لاواز یا بە مەعنا دەم لەتافەتی تیایە. نالییی ئەم شێوەیە لە زۆر شوێندا دووبارە ئەکاتەوە. لە کۆکردنەوەی (لەب) و (زار) و (فی) دا کە واتە دەم تەناسوب هەیە.

واتە: خودایا ! لەو بارانی بەزەییە گشتییەت کە ئەگەر بەسەر بەردی ڕەشا ببارێ ئەیکا بە زێڕ، یا بەردی ڕەشی ناو دیواری کەعبەی وەک زێڕ پیرۆز و گرانبەها کردووە، ئاوڕشێنێکی ئەم دڵە ڕەق و ڕەشەی منیش بکە، یا ئاوڕشێنێکی منی قەڵبیش بکە کە وەک بەرد ڕە‌ق و هیچ لەسەر نەڕواوم و لە گوناها ڕەش هەڵگەڕاوم.. نالییی لەم شیعرەیدا بەتەواوی لە توانا و دەسەڵاتی یەزدان قووڵ ئەبێتەوە و دائەچێ.

لە کۆکردنەوەی (سەنگی سییەهـ) و (زەڕ) دا طیباق و لە بەکارهێنانی وشەی (قەلب) دا کە بۆ دوو مەعنا دەست ئەدا لەتافەت و لە کۆکردنەوەی (ڕەشە) و (رش) ی (رش رشاشا) دا جیناسی ناتەواو هەیە.

واتە: کەس دەسەڵاتی کردنی هیچی نییە، لە ڕێگای خواوە نەبێ. دەسەڵات هەمووی هەر هیی ئەوە و (بوو) ئەو شتەیە کە خوا مەیلی لەسەر بوونی بێ، یاخود (بوو) خاوەنی ویستن و ئارەزوو نییە. پەپێی ئەم مەعنایە (ما) کە ئەبێ بە حەرفی نەفی.

واتە: نالییی کە دەستی داوەتە شیعر وتن، نیازی وایە وتەی سیحراوی و شیعری بەتوێکڵ و مەعنا بڵێ.. بەڵام هێزی دڵ و توانای وتن یا داهێنانی نییە، مەگەر خودا خۆی دەس بە باڵیەوە بگرێ و یارمەتیی بدا.
لە نیوەی یەکەمی ئەم شیعرەدا ئیقتباس لە فەرموودەی پێغەمبەر هەیە کە فەرموویەتی: « ان من الشعر لحکم ة، و ان من البیان لسحرا ».
واتە: بەڕاستی لە هەندێ شیعرا مەعنای قووڵ و لە هەندێ پەخشانا ڕستەی وا هەیە بنیادەم سەرسام ئەکا. لە نیوەی دووهەمیشدا ئیقتباس لە ئایەتی « أ أنتم انشأتموها، ام نحن المنشئون » هەیە کە واتە: ئاخۆ ئێوە دروستتان کردووە (باسی ژیان ئەکا) یان ئێمە دروستمان کردووە؟ لە کۆکردنەوەی هەر دوو وشەی (نییەتی) یشدا سەرەڕای جیناس طیباقیش هەیە.