سەرەتاپێشەکییەکان هۆنراوەکان دەستنووسکتێبئەرشیڤپەیوەندی

یار دڵی خوێنین و چاوی پڕ لە گریانی دەوێ

1
یار دڵی خوێنین و چاوی پڕ لە گریانی دەوێ
ئار‌ێ ئارێ گوڵ لە باغان ئاوی بارانی دەوێ
لاپەڕەی 701
ئارێ: بەڵێ .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: یار گوڵە سوورەی باخانە، بۆیە حەز لە شتێ ئەکا لە چەشنی خۆی بێ، لەبەر ئەوە ئەیەوێ دڵی دڵدارەکانی هەمیشە پڕ بێ لە خوێن و، بۆیەشە پەیدەرپەی ئازاری دڵیان ئەدا. لەبەر ئەوەش کە گوڵەباخ هەمیشە پێویستی بە بارانە ئاوی بدا، ئەیەوێ چاوی دڵدارەکانی هەمیشە پڕ بێ لە گریان.
دەستنووس
خوێنین و (ت) و (اح): خوێنین. بۆ (خوێنین و) و (خوێنینە) یش دەستئەدا. باغان (گم): باخان !. ئاوی (ک) و (اح) و (خا): ئاو. دیارە (ئاوی) یە. (من): تاوی. دەوێ - لە هەردوو نیوە بەیتەکەدا (کم) و، تەنها لە نیوەی دووهەمدا (من): ئەوێ..
لە نیوەی دووهەمی ئەم بەیتەدا حوسنی تەعلیل هەیە.
2
هەر کەسێ ڕووی تۆ دەبینێ، خۆی بە قوربانت دەکا
چونکە ئەبرۆی تۆ هیلالی عیدە، قوربانی دەوێ
لاپەڕەی 701
قوربان - ی دووهەم -: قوربانیی . (ی) کەی ضەمیری غائیبە .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: هەرکەس چاوی بە ڕوومەتی وەک مانگی چواردەت ئەکەوێ، ئەوەندە گرەویدەی ئەبێ، خۆی لە دەورت ئەگێڕێ و خۆی ئەکا بە قوربانیی بۆت، کە قوربانییش لە (١٠) تا (١٤) ی مانگی قورباندا ئەکرێ و ڕووی تۆیش وەک مانگی (١٤) وایە. بۆیەش ئەو کەسەی چاوی بە ڕووت بکەوێ خۆی ئەکا بە قوربانیی، چونکە برۆت لە مانگی یەکشەوەی شەوی جەژنی قوربان ئەچێ کە خەڵک زۆر بەپەرۆشەوە بەدوایا ئەگەڕێن و، هەر کە دییانەوە خۆیان ئامادە ئەکەن بۆ قوربانیی کردن. کە ڕوویشتیان دیی، تێئەگەن گەیشتوونەتە ڕۆژانی جەژن و (ایام التشریق) و کاتی قوربانیی کردنەکە هاتووە و خۆیان ئەکەن بە قوربانیی بۆت.
لێکدانەوەی ئەدەبی
لەنێوان (قوربانت) و (قوربانی) دا جیناسی لاحیق هەیە.
دەستنووس
بەقوربانت (عم) و (گم) و (خب): بەقوربانی. دەکا (کم): ئەکا. هیلالی (چن) و (گم) و (من): هیلالە. (ت) و (ک) و (عب) و (اح): هیلال. دیارە (هیلالی) یە. (خا): هیلال و. (گم) و (من): عیدی. دەوێ - لێرە و لە هەموو بەیتە داهاتووەکانیشا - (کم) و (من): ئەوێ.
3
ئاو لە چاوانم بە خوڕ دێ، ئاگری دڵ ناکوژێتەوە
وەک جەهەننەم ئەم تەنوورە ئاوی طۆفانی دەوێ
لاپەڕەی 702
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
ئەڵێن گریان و فرمێسک ڕشتن کەف و کوڵی دڵ دائەمرکێنێتەوە و باری دڵ سووک ئەکا، بەڵام ئەمە بەش بەحاڵی نالییی ڕاست نییە. بۆیە ئەڵێ: من هەمیشە چاوم بەخوڕ فرمێسکی لێ ئەڕوا، لەگەڵ ئەوەشا ئاگری دڵم ناکوژێتەوە.. وادیارە تەنووری دەروونی من ئەوەندە بەتینە لەئاستی ئاگری جەهەننمدایە و بە گریان و فرمێسک چاری ناکرێ، پێویستی بە تۆفانێکی وەک تۆفانەکەی نووحە هەڵسێ دایمرێنێتەوە.
لێکدانەوەی ئەدەبی
لە دوو تەعبیری (ئاو بەخوڕ هاتن) و (نەکوژانەوەی ئاگر) دا طیباقێکی جوان بەدیی ئەکرێ.
دەستنووس
ئاگری دڵ (چر) و (عم) و (اح) و (خا): ناری دڵ. (« پەراوێزێکی » چر): ئاگری. ئەم (ت) و (اح) و (خا): ئەو. طۆفانی (گم): تۆفانی ! (خب): بارانی.
شرۆڤەی مامۆستا مەسعوود
بەیتی یەکەمی لاپەڕە 702:
ئاو لە چاوانم بەخوڕ دێ، ئاگری دڵ ناکوژێتەوە
وەک جەهەننەم ئەم تەنوورە ئاوی طۆفانی دەوێ

من «طووفان»م نووسی نەک «طۆفان» چونکە بێگومان نالی وەهای گوتووە.
شەرحەکە نوکتەیەکی گرنگی لەبیر چووە، یان بۆی نەچووە، کە دەبوو هێمایەک بکات بۆ ئەوەی کە وشەی «تەنوور - تەننور» و وشەی «طووفان» ئایەتێکی قورئان دەهێننەوە یاد لە بارەی تۆفانەکەی نووح کە دەڵێ: «فار التنور» گۆیا هەموو ئاوەکە لە تەندوورێکەوە هاتۆتە دەر.
4
عەشق سوڵطانێکە هەر گا ڕوو لە وێرانێ بکات
ئاهی سەرد و، ئەشکی گەرم و، قەلبی بوریانی دەوێ
لاپەڕەی 702
سوڵطان: خاوەن دەسەڵات .
هەرگا: هەر کاتێ .
وێرانێ: وێرانەیەک .
بوریان: برژاو و هەڵقرچاو .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: خۆشەویستیی پادشایەکی خاوەن دەسەڵاتی وایە ڕوو بکاتە هەرلایەک کاری خۆی هەر ئەکا، تەنانەت ئەگەر ڕێیشی بکەوێتە دڵێکی وێرانەی واوە کە هەرگیز مەعنای دڵداریی نەفامیبێ، ئاهـ و هەناسەی سەرد و فرمێسکی گەرم و دڵی بەکەباب بووی لێ ئەوێ و پێیشی پەیدا ئەکا..
لێکدانەوەی ئەدەبی
لەنێوان (سوڵطان) و (وێران) و، (سەرد) و (گەرم) دا طیباق و، لەنێوان (قەلب) و (بوریان) دا تەناسوب هەیە.
دەستنووس
هەرگا (چن) و (عب): هەرگاە. (عم): وەقتێ. لە وێرانێ (چر) و اح) و (خا): لە وێرانە. (عم): لە هەر موڵکێ. (ک): لە جێگایێ. (عب): لە وێرانێک.
ئەم بەیتە لە (ت) دا نییە.
5
دوور لە تۆ دڵ هێندە بێئارام و بێحاڵ کەوتووە
ئەی مەسیحای عەصر! لەو لێوانە دەرمانی دەوێ
لاپەڕەی 703
مەسیحا: حەزرەتی عیسا کە بە چاک کردنەوەی نەخۆش بەناوبانگ بووە .
عەصر: چەرخ .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: بەهۆی دەردی کاریگەری دووریی باڵای تۆوە ئارام و ئۆقرەم لێ بڕاوە و دڵم لەسەر خۆی نەماوە. دەسا ئەی ئەوەی لەم چەرخەدا جێگەی حەزرەتی عیسات گرتووەتەوە، دڵ دەرمانی دەردی خۆی لەو لێوانەی تۆ ئەوێ کە ماچێکە...
ڕستەی (دوور لە تۆ) بۆ ئەوەش دەستئەدا کە ڕستەی نزا بێ، وەک ئەڵێن: دوور بێ لێت، زۆر نەخۆشم..
دەستنووس
هێندی (گم): ئیستە. بێ‌حاڵ (چر) و (عم) و (کم) و (گم) و (من) و (خا): بەدحاڵ. مەسیحای (عم): مەسیحایی. عەصر (عم): زەمان. لێوانە (عم) و (گم): لێوە.
ئەم بەیتە لە (عب) و (خب) دا نییە.
شرۆڤەی مامۆستا مەسعوود
بەیتی سەرەتای لاپەڕە 703:
دوور لە تۆ دڵ هێندە بێ ئارام و بێ حاڵ کەوتووە
ئەی مەسیحای عەصر! لەو لێوانە دەرمانی دەوێ

«دوور لە تۆ» جگە لە دووربوون لە یار دوعای چاکەیشە بۆ یار کە لە بێ ئارامی و بێ حاڵی بەدووربێ. شەرحەکە «دەرمانی دەردەی عاشقی لەو لێوانە بە ماچ لێک داوەتەوە: وا مەعلومە بە پێی ئایەتی قورئان کە مەسیح، عیسا پێغەمبەر بە وشەی لێوان نەک ماچی لێوان، دەردی خاڵکی چارە کردووە و مردووی زیندوو کردۆتەوە «ابری الاکمه والأبرص»، «أحیی الموتی بأذن الله». مەسەلەی ماچ دەبێتە سێبەری ئەصلە مەعناکە. [بە درەنگەوە دیتم شەرحەکەش دوو واتای هێناوە بۆ «دوور لە تۆ» ببەخشن]».
6
ڕووم ئەوا زەرد بوو وەکوو پایز لە هیجران «نالییا»
عەشق ئیستاکەش لە من سەیلی بەهارانی دەوێ!
لاپەڕەی 703
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: من لەتاو دەردی دووریی یار، ڕووم وەک گەڵای زەردی پایز زەرد هەڵگەڕاوە و، هێز و توانای گریانم لەبەر بڕاوە و کانیاوی چاوم وشکاوی هاتووە.. کەچیی عەشق هێشتا دەست لە یەخەم ناکاتەوە و ئەیەوێ وەک لافاوی بەهار فرمێسکی بۆ هەڵڕێژم.. مەبەستی لەوەیە بڵێ من گەیشتوومەتە پایزی تەمەن و خەفەت لە هەموو لایەکەوە گەمارۆی داوم، کەچیی عەشق ئەیەوێ ئیستاش لە تۆفی گەنجایەتیی و هەڕەتی لاویدا بم.
دەستنووس
نیوەی یەکەمی ئەم بەیتە لە نووسخەکانی بەردەستمانا جیاوازیی زۆری تیایە. ئێمە لێرەدا لەسەر تێکستی (عم) و (کم) و (گم) و (من) ڕۆیشتووین و، وا تێکستی نووسخەکانی تریش وەک خۆیان ئەنووسینەوە:
(چر): ڕووم ئەوا«نالییی» کەوا زەردە لەبەر هیجرانی یار
(چن) و (عب) و (« پەراوێزی » من):
ڕووم ئەوا«نالییی» کەوا زەرد بوو لەبەر هیجرانی تۆ
(« پەراوێزی » چر) و (خا):
ڕووم ئەوا زەرد بوو وەکوو پایز لە داغی هیجری تۆ
(« پەراوێزێکی تری » چر):
ڕووم ئەوا«نالییی» کە زەردە وا لەبەر هیجرانی یار
(ت) و (ک) و (اح) و (خا):
ڕووم ئەوا«نالییی» کە زەردە وا لەبەر هیجرانی تۆ
(خب): ڕووم ئەوا«نالییی» کە زەرد بوو من لەبەر هیجرانی یار
شرۆڤەی مامۆستا مەسعوود
بەیتی دووهەمی لاپەڕە 703:
ڕووم ئەوا زەرد بوو وەکوو پایز لە هیجران «نالیا»
عەشق ئیستاکەش لە من سەیلی بەهارانی دەوێ!

وشەی «عەشق»ـی شەرحەکەم کردە «عیشق» کە ڕاستە. ئەم بەیتەم لە زویەکەوە، بابڵێم لەوەتەی بیر دەکەمەوە، بیستوومە دەگوترا «سەیری بەهاران»، هەرچەند ئاسان نییە ئەو هەموو تێکستانە بە هەڵە دابندرێن، بەڵام لە لایەن واتاوە «سەیر، سەیران» مناسبترە لەگەڵ دەقی بەیتەکە چونکە زەردبوونی ڕوو، لە واتای پێچەوانەدا، داوای لێزمەی باران ناکات بەڵکوو داوای سەیر و شادی دەکات.