سەرەتاپێشەکییەکان هۆنراوەکان دەستنووسکتێبئەرشیڤپەیوەندی

لە چاوی (ڕوودبار) م (نووری) دیتن وەقتە تاریی بێ

1
لە چاوی (ڕوودبار) م (نووری) دیتن وەقتە تاریی بێ
ئەمیش با ماجەرای هیجرانی (نووریی ڕوودباریی) بێ!
لاپەڕەی 633
ڕوودبار: چەم . ناوی دێیەکە لە هەورامانی بەری ئێران، خەڵکیی پێی ئەڵێن (ڕووار).
تاریی: هەڵاتوو .
ماجەرا: ڕووداو . ئەنجام .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: چاوی پڕ لە فرمێسکم کە لەبەر زۆریی گریان بووە بە چەم، خەریکە لێڵایی دابێ و تیشکی بینینی لێ تار ببێ. ئەمەش ئەنجامی دوورکەوتنەوەی نووریی ڕوودبارییە.
نالییی ئەم پارچە شیعرەی بەبۆنەی بۆ حەج چوونی (نووریی ڕوودباری) یەوە وتووە کە دیارە یەکێک بووە لە دۆستانی و، وەک بە پارچە شیعرەکەدا دەرئەکەوێ سەر بە تەریقەتی نەقشبەندیی بووە.
لەبارەی ئەم (نووریی ڕوودباری) یەوە ئێمە هەر ئەوەندە ئەزانین لە دێی (ڕوودبار: ڕووار) لە هەورامان بنەماڵەیەکی ئایینیی بووە، یەکێک لەو بنەماڵەیە ناوی (صبغة اللە) بووە. مادەم نالیییش باسی (نووریی) ناوێکی (ڕوودباریی) ئەکا و ناوی (صبغة اللە) ناوێک و (ید اللە) ناوێک ئەهێنێ، ئەبێ ئەو (صبغة اللەی ڕوودباریی) یە ئەمە بێ کە لێرە ناوی هاتووە و ئەبێ پەیوەندێکی بەم (نووری) یەوە هەبێ و وادیارە باوکی بووە و، بەنیشانەی وشەی (شوهوود) یشدا لە بەیتی سێهەمدا، لەوەئەچێ لەوکاتەدا کە نالییی ئەم پارچە شیعرەی دانەوە ئەو نەماوە. هەروەها وادیارە (ید اللە) یش مامی نووریی بووە و، بەنیشانەی وشەی (دەستیار) دا لە بەینی سێهەمدا، وادیارە لەکاتی دانانی ئەم پارچە شیعرەدا لە ژیانا بووە. مامۆستا مەسعوود موحەممەدیش لەبارەیەوە ئەڵێ: « من لەبارەی ئەم (شێخ نووریی ڕووباری) یەوە هەر ئەوەندە دەزانم بەینێک لە کوێی ژیاوە و پیاوێکی بەرچاو و ڕێز لێ گیراویش بووە. بەپێی گێڕانەوەی دەماودەمی باوکم لە باپیرمەوە شێخ نووریی نانی بە شێخایەتیی پەیدا نەکردووە، خۆی خاوەن بەخشێن بووە و بە ماڵی خۆی خزمەتی خەڵقی کردووە »(مەسعوود موحەممەد، چەپکێک لە گوڵزاری نالییی، ١٩٧٦، بەغدا، چاپخانەی کۆڕیی زانیاری کورد، ل 112).
دەستنووس
وەقتە: (عم) و (کم) و (گم): وەختە. نووریی (چر) و (چن) و (ت) و (خا): نور.
2
چ میعمارانە بۆ تەعمیری کەعبەی دڵ دەچێتە حەج!
خودا یار و مەدەدکار و نیگەهداری عەماریی بێ!
لاپەڕەی 634
میعمار: وەستا بەننا .
تەعمیر: ئاوەدانکردنەوە .
مەدەدکار: یارمەتییدەر .
نیگەهدار: ئاگادارییکەر .
عەماریی: کەژاوە .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: ماشەڵڵا نووریی چەند وەستایانە کەوتووەتەڕێ بۆ حەج بۆ ئەوەی دڵی خۆی بە یادی خوا ئاوەدان بکاتەوە. خوا یاری بێ و بەفریای بگا و ئاگاداری ئەو کەژاوەیە بێ کە لە سەفەرەکەیدا تیا دائەنیشێ.
دەستنووس
دەچێتە (کم) و (من): ئەچێتە. نیگە‌هداری (چر) و (چن) و (ت) و (عب) و (اح) و (خب): بێ (ی) ی ئیضافە. بەڵام دیارە ئەبێ بە (ی) وە بێ.
3
بە وەقتی تەلبییە مەستی شوهوودی (صبغة اللە) بێ!
بە گاهی تەروییە سیڕڕی (ید اللە) دەستیاری بێ!
لاپەڕەی 634
تەلبییە: خوێندنی دوعای (لبَّيْكَ .. اللْهُمَّ لبَّيْكَ ..). کە حاجیی لەپاش ئیحرام دابەستن بۆ حەج و لەکاتی سووڕانەوەیاندا بەدەوری کەعبەدا و لە هەندێ کاتی تردا ئەیخوێنن . شوهوود
صەبغة اللە: کردەی بێگەردی خوا . ئیشارەتە بە ئایەتی (صِبْغَةَ اللهِ , وَ مَنْ احْسَن مِنَ اللهِ صِبْغَةَ).
ید اللە: دەستی هێز و توانای خوا . ئیشارەتە بە ئایەتی (يَدُ اللهِ فَوقَ ايْدِيهِمْ).
دەستیار: یارمەتیی دەر .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: یاخوا ئەم دۆستەم لە وەختی (لَبَّيْكَ.. لَبَّيْكَ) کردنا مەستی حاڵەتی شوهوود بێ و، لە نووری کردەی بێگەردی کردگاردا نوقوم بێ.. لەکاتی ئاو هەڵگۆستنی ڕۆژی هەشتی قوربانیشدا خوا دەست بداتە باڵی و یارمەتیی بدا و کاری بۆ ڕاپەڕێنێ.
وەک پێشان وتمان بەم بەیتەدا دەرئەکەوێ کەوا (صبغة اللە) و (ید اللە) ناوی دووکەسن و لەکاتی وتنی ئەم پارچە شیعرەدا یەکەمیان مردوو و دووهەمیان زیندوو بووە و، بە پێشخستنی (صبغة اللە) یشدا ئەبێ ئەو باوکی نووریی و (ید اللە) مامی بووبێ.
دەستنووس
بە وەقتی (عم) و (گم) و (من): بە وەختی. تەلبییە (چر) و (ک) و (اح) و (خا): تەلبییەت. صبغة اللە بێ (عم): صبغة اللهی. تەروییە (چر): تەربییەت. (عم) و (گم) و (من) و (ت) و (ک) و (عب) و (اح) و (خا) و (خب): تەربییە. بەڵام هەمووی هەڵەیە.
4
فویووضاتی (صەفا) و (مەروە) هەروەک ناودان دەمدەم
لە یەنبووعی دڵی پڕ زەمزەمەی میزابی جاریی بێ!
لاپەڕەی 635
فویووضات: لافاوی بەرەکەت .
صەفا و مەروە: دوو بەرزایین لە مەککە حاجیی بەنێوانیانا ڕائەکەن و ئەوە بەشێکە لە نەریتی حەج .
ناودان: پلووسکی باراناو .
یەنبووع: کانیی .
زەمزەمە: شەوق و سۆز .
میزاب: پلووسک .
جاریی: ڕەوان .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: یاخوا لوولەی لافاوی فەیض و بەرەکەتی صەفا و مەروە، تاوتاو، وەک پلووسکی ئاو، لە کانیاوی دڵی پڕ شەوق و سۆزی نووریی ڕوودبارییەوە بڕوا.
دەستنووس
لە وشەی (یەنبووع) دا ئیشارەتێک بۆ شاری (یەنبووع) ی حیجاز و، لە وشەی (زەمزەمە) شدا ئیشارەتێک بۆ (زەمزەم) کراوە کە بیرێکە لە مەککە. میزابی: (چر) و (چن) و (ت) و (ک) و (عب) و (اح) و (خا) و (خب): میزاب. دیارە (میزابی) یە.
5
ئەگەر خەڵوەت نشین بێ، (جانی جانان) بێ ئەنیسی ئەو
وەگەر هیجرەتگوزین، ڕۆحی (عەزیزان) یاری غاری بێ!
لاپەڕەی 635
خەڵوەتنشین: ئەوەی لە شوێنێکی چۆڵدا بەتەنها دائەنیشی خەریکی خواپەرەستی ئەبێ .
جانی جانان: ڕوح الارواح . کینایەیە لە خوای گەورە و هێمایشە بۆ نازناوی یەکێ لە پیرانی تەریقەتی نەقشبەندیی کە ناوی (شێخ مەظهەر) بووە .
هیجرەت گوزین: ئەوەی کۆچکردن لە وڵاتی خۆی هەڵاوێرێ بەسەر مانەوە تیایدا . نییوەی یەکەمی بەیتەکە ئیشارەتە بەوە کە پێغەمبەر (د . خ) بەرلەوەی سرووشی لە خواوە بۆبێ لە ئەشکەوتی (حیرا) دا خەڵوەت نشینی ئەکرد . نیوەی دووهەمیشی ئیشارەتە بە کۆچ کردنی لە مەککەوە بۆ مەدینە و پەناگرتنی لەگەڵ حەزرەتی ئەبووبەکر لە ئەشکەوتی (ثەور) دا .
عەزیزان: خۆشەویستان . ئیشارەتە بۆ نازناوی یەکێکی تر لە پیرانی تەریقەتی نەقشبەندیی کە ناوی (سەیید عەلیی ڕامیتەنیی) ی مامۆستای (بابا موحەممەدی سەمماس) ی مامۆستای (ئەمیرکولال) ی مامۆستای (شاهی نەقشبەند) ە .
یاری غار: هاوڕێی ئەشکەوت . ئیشارەتە بۆ حەزرەتی ئەبووبەکر .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: ئەگەر نووریی ڕوودباریی لەپاش بەجێ هێنانی فەرزی حەج نیازی مانەوە و خەڵوەتنشینیی و گۆشەگیریی هەیە لە مەککەدا، ئەوا ئەو خوایە هاودەم و ئاگاداری بێ کە ئافەریدەگاری هەموو زیندەوەرانە. خۆ ئەگەر نیازی کۆچکردنیشی هەیە بۆ مەدینە، ئەوا گیانی پاکی خۆشەویستانی خوا هاوکۆچ و هاوڕێی ڕێگای بێ.
وەک لە سەرەتادا ئیشارەتمان بۆ کرد، بەم بەیتەدا دیارە نووریی ڕوودباریی لە پەیڕەوانی تەریقەتی نەقشبەندی بووە.
گوزین (چر) و (کم) و (گم) و (ک) و (عب) و (اح) و (خا) و (خب): گوزین بێ. (من): نوشین بێ. ڕۆحی ( چر) و (کم) و (گم) و (ک) و (عب) (اح) و (خا) و (خب): ڕۆح.
6
شەعائیر یەک بەیەک مەسرووری سیڕڕی غەیبی لاڕەیبیی
مەساعیی سەربەسەر مەشکووری دەرکی بەیتی باریی بێ!
لاپەڕەی 636
شەعائیر: جەمعی شەعیرەیە بەو کردەوانە ئەڵێن کە پێویستە لە حەجدا بکرێن .
غەیب: نادیاریی
لاڕەیبیی: خوای گەورەمان لێ نەکراو .
مەساعیی: جەمعی مەساعەیە واتە هەوڵ و تەقەلا .
مەشکور: سوپاسکراو .
دەرک: لێ حاڵیی بوون . دەرگا .
بەیت: خانوو .
باریی: خوا .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: یاخوا نووریی ڕوودباریی داب و نەریتی حەج بەجۆرێ بەجێ بێنێ خوای نادیاری گومان لێ نەکراو خۆش حاڵ بێ لێی.. هەرچیی هەوڵ و تەقەلایەکیش ئەدا لە ڕێگەی خوادا، لە قاپیی ماڵی خوادا ئەوەندە پەسەند بێ سوپاسی بکرێ لەسەری.
دەستنووس
شەعائیر یەکبەیەک: تێکڕای نووسخەکان تیا کەوتبوونە هەڵەوە، ئێمە خۆمان بەپێی ڕێ و شوێن ڕاستمان کردەوە. ئەمەش ئەوەی لە نووسخەکاندا نووسراوە. (چر) و (کم) و (اح) و (خا): شیعارێکی بە یەک. (چن) و (عم) و (گم) و (ت) و (ک) و (عب): شیعاری یەک بەیەک. غەیبی: ئەمە تێکستی (عم) و (کم) و (من) ە. نووسخەکانی تر هەموویان: غەیب. دیارە ئەمیش (غەیبی) یە.
7
نیشانەی (صبغة اللهی) لەسەر ئیسم و موسەممایە
بە بێ نەیرەنگی ئەو ڕەنگە کە ڕەنگی ئیفتخاریی بێ
لاپەڕەی 636
صبغة اللهی: ئەوەی خوا ڕەنگی ڕشتبێ .
موسەمما: ناونراو .
نەیرەنگ: فێڵ و تەڵەکەبازیی .
ئیفتیخاریی: شانازیی پێوە کردن .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: نووریی نیشانەی ئەوەی پێوەیە کە خوا ڕەنگی ڕشتووە و ڕەنگی ئەوەی پێوەیە و لەو جۆرە بنیادەمانە کە ئەو خۆشی ئەوین، یاخود نیشانەی چوونەوە سەر (صبغة اللە) ی پێوەیە لەڕوویی پیاوچاکییەوە و، لەم بارەوە ناو و خاوەن ناو یەکیان گرتووەتەوە، بێ فڕوفێڵی ئەوە کە ئەو ڕەنگی خواییە پێیەوە نیشانەی شانازیی بەخۆوە کردن و خۆ بە زل زانین بێ.
لێکدانەوەی ئەدەبی
لەنێوان (نەیرەنگ) و (ئەو ڕەنگە) و (ڕەنگی) دا وشەئاراییەکی جوان هەیە.
دەستنووس
ئیسم و: ئەمە شێوە ڕاستەکەیەتی، هەرچەند لە ‌هیچ نووسخەیەکدا وا نەنووسراوە. (عم) و (کم) و (گم) و (من): ئیسمی. بەڵام هەڵەیە. نووسخەکانی تریش هەموو: ئیسم. دیارە ئەبێ (ئیسم و) بێ. لە نیوە بەیتی دووهەمیشدا زۆربەی وشەکانی (نەیرەنگی) و (ڕەنگی)، (ی) ی ئیضافەکەیان پێوە نییە.
8
بە کوێریی دوور لە (نووریی) مایەوە «نالیی» لەمێ، یاڕەب!
فویووضی تۆزی ڕێگەی کوحلی چاوی ئەشکباری بێ!
لاپەڕەی 637
لەمێ: لێرە .
کوحل: کلە .
ئەشکبار: فرمێسکاویی .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: نالییی بەهۆی دوورییەوە لە نووریی ئەوەندە گریا، ئاوی چاوی داهات و کوێر بوو و بو کوێریی بۆ خۆی لێرە ماوەتەوە بەتەنها.. دەسا خوایە بەرەکەتی تۆزی ڕێگەی سەفەری حەجی نووریی بکە بە کلەی چاوی پڕ لە فرمێسکی بۆئەوەی ڕۆشنایی تێ بکەوێتەوە.
لە نووریی (عم) و (کم) و (گم): لە تۆ وا. ئەشکباری: ئەمە تێکستی تەنها (چن) ە. نووسخەکانی تر هەموو: (ئینتیظاری).