واتە: ئاخ کەوا (حەبیبە) لەگەڵ ئەوەش کە گیرۆدەی عەشقی خۆیی کردین، سەر و ساختی لەگەڵمان نییە و گوێمان ناداتێ. باڵای ڕێک و شیرینە وەک قامیشی شەکر، بەڵام ئەوەی بە ئێمە ئەبڕێ شیرینییەکەی نییە، بەند و گرێ و زنجیرەکانیەتی. (نالییی قەفەکانی نەی شەکەرەکەی داناوە بە بەند و گرێ و زنجیر).

لەنێوان (قەدد) و (قەند) دا جیناسی ناقیص و، لەنێوان (بەند) و (قەند) دا جیناسی لاحیق هەیە.

سەر و: ئەمە تێکستی (ک) و (من) ە. (عم) و (گم): سەری. نووسخەکانی تر هەموویان: (سەر)، بۆ (سەرو) و (سەری) یش دەستئەدا. بەڵا (مز): بەڵێ. بەندی هەیە، قەندی نییە (چر) و (چن) و (ک) و (مز) و (اح) و (خا) و (خب): قەندی هەیە، بەندی نییە. (چر) وشەی (بەندی) بە (مابین قفها) واتە: نێوان قەفەکانی مەعنا لێداوەتەوە. بە (نقل از نسخەء قدیمە) واتە: بە نەقڵ لە نووسخەیەکەکی کۆنەوەشەوە ئەو تێکستەی نووسیوەتەوە کە ئێمە پشتمان پێ بەستووە. (گم): بەندی هەیە و قەندی نییە.

واتە: خوویەکی هەیە ئەوەتە کەس بەسەر ناکاتەوە.. زۆردارێکی بەڵایە، ترسی خوای لە دڵا نییە، ئارەزووی لە چی بێ ئەیکا.
ئەشگونجێ (ظاڵمێکی وەیە) بە (ظاڵمێکی وایە) مەعنا لێبدرێتەوە.

لەنێوان (هەیە) و (وەیە) دا هاوئاوازیی و، لەنێوان (هەیە) و (نییە) دا طیباق هەیە.

هەرگیز (خب): ئەصڵەن. لە کەسێ (چن). لە کەسێک. وەیە (چن) و (عم) و (گم) و (ت) و (ک) و (مز) و (اح): بەدە.

واتە: یار هەمیشە تووڕەیە لە من و بە ڕووی گرژەوە سەیرم ئەکا. لەگەڵ خەڵکی تریشدا لە پێکەنینی ڕووخۆشانە بەو لاوە هیچی تری نییە.
بەراوردێکی جوانە ئەمەی نالییی ئەیکا لەنێوان دوو حاڵەتدا کە یار لەگەڵ ئەم و خەڵکی تریا ئەکا.
بۆ ڕاگیرکردنی ئاوازی نیوەی یەکەمی ئەم بەیتە ئەبێ تۆزێ درێژە بە (هێ) ی (زەهرفرۆش) بدرێ لە خوێندنەوەدا.

دەرحەقی من زەهر و (عم) و (کم) و (گم) و (عب) و (من): دائیما دەرحەقی من.

واتە: دولبەرێکم هەیە ناوبانگی بە بێهاووێنەیی دەرکردووە. خوا ئاگادارە، هیچ گومانی تیا نییە، دولبەرەکەم بێهاوتایە.

بێ‌مانەندی (چر) و (عم) و (کم) و (گم) و (ت) و (خا): بە بێ‌هەمتایی. (« پەراوێزی » چر): لە دنیادا وا.
ئەم بەیتە لە (عم) و (گم) دا بەیتی پێنجەمە و لە (عب) و (من) دا بەیتی شەشەمە و لە (خب) یشدا نییە.

واتە: دنیاپەرستان بەهۆی پوولەکییەتیی و تەماعی ماڵی دنیاوە، ئاگایان لە جیهانی دڵ و مەی و مەستی نییە. بەناویانا بگەڕێی، بەدەگمەنیش یەکێکی زیرەک و وریایان تیا نادۆزیتەوە دەستی لە دنیا داشتبێ و مەستی شەرابی خۆشەویستیی ڕاستەقینە بووبێ..

بەدیمەن لەنێوان (حیرص) و (طەمەع) و (هوشیار) دا تەناسوب و، لەنێوان (مەست و (خیرەدمەند) دا طیباق هەیە. بەڵام لەڕاستیدا وانییە، چونکە نالییی ئەیەوێ بڵێ ئەوەی (تەماعکار) بێ (هوشیاری ڕاستەقینە) نییە و، ئەوەی (خیرەدمەند) بێ (مەست) ە.

ئەهلی دنیایی لەبەر (عم) و (گم): ئەهلی دنیا لەبەری. (ت) و (مز) و (خب): ئەهلی دنیا کە لەبەر. بگەڕێی (چر) و (ک) و (من): بگەڕێ. (چن) و (ت) و (مز) و (خب): بکری. بۆ (بگەڕێی) و (بکڕی) یش دەستئەدا. (خا): بکڕی. تەنانەت مەعناشی بە فارسیی لێداوەتەوە، بەڵام بەئاسانیی مەعنای نایەت.
ئەم بەیتە لە (چر) و (چن) و (ت) و (ک) و (مز) و (خا) دا لەپێش دوابەیتەوە و لە (عم) و (کم) و (گم) و (عب) و (من) و (خب) دا لەپاش بەیتی (مەدرەسە مەحبەسەیە.. تاد) ەوەیە. ئێمە لامان وابوو جێگای ڕاستەقینەی ئێرەیە چونکە وا باشتر لەگەڵ باسی خانەقا و حوجرە و فەقێکاندا ئەگونجێ و، عەطف کردنەوەکەی (خانەقاش) ڕاست‌ئەکاتەوە.

واتە: خانەقاش وەک مەیخانە، خوا ئاوەدانی کا، خەڵکی تیا کۆ ئەبنەوە، بەڵام خەڵکەکەی بێ تام و خوێن، نوکتە و گاڵتە و گەپ نازانن و بۆ ئەوە ناشێن بنیادەم ببێ بە هاوڕێیان.
ئەشگونجێ ڕستەی (خوا ئاوای کا) بە (خوا ئا وای کا) بخوێنینەوە واتە: وای لێ بکا.

خانەقاش (عم) و (مز): خانەقایش. (عب): خانەقەیش = خانەقایش. هەروەکو (گم): گەر وەکو. (مز): وەکو. مەیخانە کە (خب): مەیخانەیە.
ئەم بەیتە لە (کم) و (ت) دا نییە. لە (کم) دا لە نیوەی یەکەمی بەیتی پاشەوە و نیوەی دوووهەمی ئەم بەیتە بەیتێک پێکهاتووە بەم‌جۆرە:
واقیعەن خانەقا خۆش زەمزەمێکی تێدایە
مەجلیسێکی هەیە ئەمما کپ و گۆبەندی نییە.

واتە: ڕاستە خانەقا هەرا و بەزمێکی خۆشی تیایە، بەڵام هەرا و بەزمەکەی زیرەکانە و سەربەستانە نییە، هەرچەند شتی خۆش و ناخۆشیشی تیایە.
لەنێوان (قەند) و (گەند) و (ڕەند) دا جیناسی لاحیق هەیە.

واقیعەن (« پەراوێزی » چر) و (عب) و (خب): واقیعی. خانەقە: (چر) و (ت) و (ک) و (اح) و (خا): خانەقا. زەمزەمەیێکی (عب) و (من) و (خب): زەمزەمەیێکە. بەڵا (مز): بەڵێ. گەندی (ت): بەندی.

واتە: حوجرەکانی فەقێ بەندیخانەی گیان و بیرن و، باسەکانی کە فەقێکان باسیان لێ ئەکەن هەموو وەسوەسە و خەیاڵی بێمایەن و ناڵێم فەقێکان بنیادەمی زیرەک و لێهاتوویان تیا نییە، هەن، بەڵام خۆشیی و شادمانیی لە دەم و چاویانا بەدیی ناکرێ.

لەنێوان (مەدرەسە) و (مەحبەسە) و (مەبحەثە) و (وەسوەسە) دا هاوئاوازییەکی جوان و، لەنێوان (مەحبەسە) و (مەبحەثە) دا – بە چاوپۆشییەوە لە جیاوازیی (سین) و ثێ – جیناسی قەلب هەیە.

مەبحەثەیی (عم) و (کم) و (گم) و (عب) و (من) و (خب): مەبحەثی پڕ. کەسی تێدا هەیە ئەمما (عم) و (عب) و (خب): کەسی تیا نەبوە دڵێکی « لەگەڵ هەندێ وردە هەڵەی نووسینەوەدا ». خۆش و (گم): دڵی.

واتە: مادەم وڵاتی خۆم، ئەهلی دنیای ئەوەن کە باسم کردن، خانەقا و حوجرەی فەقێ و فەقێیشی هەروا، من ئەم وڵاتە بەجێدێڵم و ڕێگای حیجاز ئەگرمەبەر و، ئەوەی پێی ناخۆشە بیدەنە بەر شەق. دڵەی خەفەتباری هەژارم هێزی خۆڕاگرتنی لەم وڵاتەدا نەماوە و ئەبێ بڕۆم.
دیارە لەباری لەطافەت و ناسککاریشەوە ئەتوانرێ مەعنای بەیتەکە وا لێ بدرێتەوە کە: حەزم لە گوێ لێبوونی مەقامی (حیجاز) ە و مەقامی (موخالیف) م ناوێ و، دڵم بێ (ئاوازی مۆسیقا) خۆی پێ ڕاگیر ناکرێ.

قووەتی (چر) و (ک) و (مز) و (عب) و (اح): بێ (ی) ی ئیضافە، لەبەر ڕێنووسی کۆن. (چن): قەوەتی. نیوەی دووهەمی ئەم بەیتە لە پەراوێزی (عب) و (من) دا بەم جۆرە نووسراوەتەوە:
بە نەوا قەلبی حەزین قووەتی سەربەندی نییە
بەڵام مەعنایەکی ئەوتۆ نابەخشێ.

واتە: شیعرەکانم کە زادەی بیر و هۆشمن و ژانێکی سەخت گرتوومی پێیانەوە تا لەدایکبوون و، وەک پارچەیەک لە جگەرم وان، ئیستا لە کۆشی خۆما نەماون و دەربەدەر کەوتوون و، هەریەکێ پارچەیەکیانی بەلایەکدا بردووە.. ئای لە من، باوکێکی چەند دڵڕەقیم، خەمی مناڵی شیعری خۆمم نییە و، بە کۆڵانانا بەرەڵڵایان ئەکەم ئەم و ئەو بییانبەن و لەوانەشە هەندێ کەس هەندێکیان بکەن بە هیی خۆیان !.
بە بۆچوونی ئێمە ئەتوانرێ چەند شت لەم پارچە شیعرە وەرگیرێ.. یەکەم: ئەمە کە نالییی لە سەرەتای بەجێهێشتنی کوردستانا وتوویەتی و لەو سەردەمەدا لەباری ئەهلی دنیا و ئەهلی دینی وڵاتەکە بێزار بووە و، شێوەی هەڵسووڕان و بیرکردنەوەی فەقێ و شێخ و مەلای بە دڵ نەبووە. دووهەم: هەندێ کەس شیعری ئەویان دزیوە و کردوویانە بە هیی خۆیان، یا هیچ نەبێ لە شیعری خۆیاندا کەڵکیان لێ وەرگرتووە. سێهەم: ئەوە کە نالییی شیعری خۆی کۆنەکردووەتەوە. چوارەم: ئەوە کە ژنی نەهێناوە و مناڵی نەبوە.

قەط (کم) و (گم) و (من): قەت. (خب): قەد. غەمی (گم): خەمی. ئەم بەیتە لە (خا) دا نییە.