سەرەتاپێشەکییەکان هۆنراوەکان دەستنووسکتێبئەرشیڤپەیوەندی

سەرمایەیی سەودا کە دەڵێن زوڵفی دو تایە

1
سەرمایەیی سەودا کە دەڵێن زوڵفی دو تایە
هەر پێچشی تایێکی صەد ئاشووبی تیایە
لاپەڕەی 563
دوو تا: دوولا .
پێچش: پێچ و ئەڵقە خواردن و لوولبوون .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: سەرمایەی دڵداریی و ئەوەی کە دڵداریی لەوێوە دەست پێئەکا و دڵداران لەپێشا گیرۆدەی ئەو ئەبن، کە زوڵفی دوو لانەی لا ڕاست و لای چەپی ڕوومەتە – هەر لوولخواردن و بە ئەڵقەبوونێکی تاڵێکی صەد ئاشووب و هەرای بە دەمەوەیە بۆ دڵداران.
لێکدانەوەی ئەدەبی
لەنێوان (تایە) و (تیایەد) دا جیناسی ناقیص و، لەنێوان (تایێکی) و (صەد ئاشووب) یشدا طیباق هەیە چونکە یەکەم (یەک) ئەگەیەنێ.
دەستنووس
سەودا (اح): زوڵفت. دەڵێن (کم و (من): ئەڵێن. پێچشی: لە هیچ نووسخەیەکدا بەم جۆرە نەنووسراوە، بەڵام (چر) و (چن) و (عب) و (خب) نووسیویانە: (پێچش) کە بۆ (پێچش‌و) و (پێچشی) یش دەستئەدا و ئێمە دووهەممان لا پەسەند بو. (عم) و (کم) و (گم) و (ک) و (اح) و (من) و (خا): پێچش و. بەپێی ئەم نووسخانە ئەبێ (تایێکی) یش بە (تابێکی) بخوێنینەوە وەک لە (گم) و (من) دا نووسراوە. (کم): تایێکە.
شرۆڤەی مامۆستا مەسعوود
بەیتی دووهەمی لاپەڕە 563 و هی یەکەمی لاپەڕە 564:
سەرمایەیی سەودا کە دەڵێن زوڵفی دو تایە
هەر پێچشی تایەکی صەد ئاشووبی تیایە
بیدە بە دڵم، شیفتە بۆ شیفتە چاکە
بیخە ملم، ئەو قەیدە بە دێوانە ڕەوایە

شەرحەکە لایەنێکی بەرچاوی وێنە و واتای ئەم دوو بەیتەی پشت گوێ خستووە. لە وشەی «سەرمایە»وە کە «راس المال»ـە بە ناچاری بیر بۆ لای مامڵەتکردن دەچێتەوە هەرچەند وەک سێبەرێکی تۆخی ئەصلە واتاکە بێت. سەودا خۆی بریتییە لە مامەڵە «زولفی دو تا» بە زەقی، دوو تای تەرازوو دەهێنێتەوە یاد. «بیدە بە دڵم» ئەویش زاراوەیەکی فرۆشتن و کڕینە. «بیخە ملم» ئەویش کە تەرازوو زۆر قورس بوو داری تەرازووەکە دەخەنە سەر مل لە جیاتی ئەوەی بە دەست هەڵیکێشن.
بەیتی دووهەم و سێهەمی ئەم غەزەلە بە جۆرێکی باوەڕ پێ نەکراو دەم هەژێنێ، بەڵام لە دێرزەمانێکەوە ئەم بەیتی سێهەمەم وەها گوتۆتەوە: خاکی دەرەکەت... نەک ئەو خاکی دەرە. بێگومان من لەخۆوە وەهام نەگوتووە، دیارە نوسخەی ئەو بەیتەی لێ نووسراوە بە من گەیشتووە وا بزانم لەفزی «عوذار» لە بەیتی چوارەم و «ویقار» لە پێنجەمدا، «عیذار» و «وەقار»ە.
2
بیدە بە دڵم، شیفتە بۆ شیفتە چاکە ..
بیخە ملم، ئەو قەیدە بە دێوانە ڕەوایە ..
لاپەڕەی 564
شیفتە: شێواو، ئاڵۆز .
قەید: کۆت .
ڕەوا: شایان .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: ئەو زوڵفە شێواوەت ببەخشە بە دڵم، چونکە ئەو شێواوە و دڵی منیش شێواو و شێواو و، بۆ شێواو چاکە.. ئەو زوڵفە وەک کۆت و زنجیرەت بخەرە ملم چونکە من دێوانە و شێتی تۆم و دێوانە شێتیش شایانی ئەوەن کۆت و زنجیریان لە مل بکرێ.
لێکدانەوەی ئەدەبی
طیباقێکی مەعنەویی ناسک لەنێوان نیوەی یەکەم و دووهەمی بەیتەکەدا هەیە. نیوەی یەکەم دڵنەرمیی و خۆشەویستیی و بەزەیی ئەگەیەنێ و، نیوەی دووهەم گرفتاریی و ئازار.. هەرچەند ئەوەش هەر بە دیمەنە و ڕاستی مەعنای هەردوو نیوەکە ئەگەڕێتەوە بۆ یەک سەرچاوە.
3
ئەو خاکی دەرە مەسکەنی صەد ساڵەمە، شایەد
جارێ لە دەمی تۆ ببیەم: «سەگ بەوەفایە»
لاپەڕەی 564
دەر: بەردەرگا .
شایەد: بەڵکو .
ببیەم: ببیسم .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: خاکی بەردەرگای ماڵت جێگای ساڵەهای ساڵمە، چەندین ساڵە تیا کەوتووم.. دەبا جارێ لە دەمت ببیسم بڵێی نالییی سەگی بەوەفای بەردەرگامە و لەگەڵ ئەو هەموو دەرد و مەینەتەشدا کە لە بەردەرگای ماڵمدا چەشتی هەر بەجێی نەهێشتم..
دەستنووس
جارێ (خب): بارێ.
4
زوڵفت سەبەبە، دڵ بە عوذارت کە دەسووتێ
سووچیی شەوە وا قاتیلی پەروانە چرایە
لاپەڕەی 564
عوذار: بناگوێ . مووی ناوچاو . گۆنا . ڕوخسار .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: بەهۆی زوڵفتەوەیە دڵم بە گڕی ئاگری ڕوومەتت ئەسووتێ، چونکە زوڵفی ڕەشت شەوەزەنگێکی بەرپا کردووە و، ڕوومەتیشت تیا بووە بە چرا و، دڵی منیش پەروانەیە و، پەروانە لە هەر کوێ چرا ببینێ ڕووی تێئەکا و خۆی ئەدا بەدەم گڕیەوە. کەواتە وا دەرکەوت سووتانی دڵم بەهۆی زوڵفتەوەیە.
دەستنووس
دەسووتێ (کم) و (من): ئەسووتێ.
5
«نالیی» کە ویقاری نییە، بێباکە لە خەڵقیی
صۆفیی کە سلووکێکیی هەیە، عوجب و ڕیایە
لاپەڕەی 565
ویقار: قورسیی و سەنگینیی .
سولووک: ڕەوشت . خواپەرستیی ئەهلی تەصەووف .
عوجب: لەخۆڕازییبوون .
شرۆڤەی مامۆستایانی مودەڕیس
واتە: نالییی کە ڕاستیی خۆی ناشارێتەوە لە خەڵک و، چۆنە خۆی وا پیشان ئەدا، هیی ئەوەیە لە کەس ناترسێ و قازانجی لای کەس نییە تا چاوشۆڕیان بێ و ڕووپاماڵییان بۆ بکا.. بۆیەش بێترس ڕێگای عەشقی گرتووەتەبەر و گوێ ناداتە تیر و تانە و لۆمە و سەرزەنشتی کەس. بەڵام وشکەصۆفیی کە خۆی قورس ڕاگرتووە و خۆی بە خواناس ئەداتە قەڵەم، ڕیاباز و خۆپەسەندە و، هەرچی ئەکا هەر بە دیمەنە و لەگەڵ خۆیشی و لەگەڵ خەڵکیش درۆ ئەکا.